طراحی ابزار اندازهگیری کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت

مقدمه: بیماری دیابت با اثر بر همه ابعاد زندگی مددجوی مبتلا به دیابت، کیفیت زندگی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به منظور ارزیابی اثرات دیابت بر زندگی مددجوی مبتلا به دیابت، وجود یک ابزار اندازه‌گیری کیفیت زندگی معتبر و پایا، ضروری است. پژوهش حاضر با هدف طراحی ابزاری معتبر و پایا برای چنین سنجشی صورت گرفته است. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر یک پژوهش روش‌شناسی است که در مراحل: 1ـ تعریف مفهوم کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت 2ـ تعیین عبارات ابزار اندازه‌گیری کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت 3ـ تعیین ویژگی‌های روان‌سنجی (اعتبار و پایایی) ابزار اندازه‌گیری کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت صورت گرفته است. در مرحله اول، با مرور منابع و انجام مصاحبه‌ با مددجویان دیابتی، تعریف و ابعاد مفهوم کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت مشخص شد. در مرحله دوم عبارات ابزار اندازه‌گیری کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت بر اساس نتایج مرحله اول استخراج شد. در مرحله سوم، اعتبار محتوی، اعتبار صوری، اعتبار سازه (تحلیل عاملی)، اعتبار ملاکی (ملاکی همزمان)، همسانی درونی (آلفای کرونباخ) و ثبات (پایایی آزمون مجدد) ابزار بررسی شد. برای این مطالعه 145 مددجوی مبتلا به دیابت بر اساس روش نمونه‌گیری تصادفی ساده از مراکز مورد پژوهش انتخاب شدند. یافته‌ها: بر اساس نتایج حاصل از مرحله اول پژوهش تعریف کیفیت زندگی به درک کلی انسان از وضعیت زندگی خود درقالب نظام‌های ارزشی و فرهنگی اطلاق شد. در مرحله دوم پژوهش70 عبارت در 4 بعد یا عامل (وضعیت جسمی، روحی ـ روانی، اجتماعی و وضعیت خاص بیماری و درمان)‌ و یک عبارت کلی درباره کیفیت زندگی به‌ دست آمد. در این مرحله از مقیاس پنج درجه‌ای لیکرت برای درجه‌بندی عبارات استفاده شد. در مرحله سوم پس از تعیین اعتبار محتوایی و صوری ابزار، ابزار با 61 عبارت به دست آمد. بر اساس نتایج به دست آمده از تعیین اعتبار سازه با بهره‌گیری از تحلیل عاملی، 45 عبارت در قالب پنج عامل وضعیت جسمی، روحی ـ روانی، اجتماعی، اقتصادی و وضعیت خاص بیماری و درمان به دست آمد. این عوامل تبیین کننده عوامل (ابعاد) تعریف کیفیت زندگی در این پژوهش بود. بررسی نتایج حاصل از تعیین اعتبار ملاکی (ملاکی همزمان) وجود رابطه خطی مثبت و معنی‌داری بین نمرات این ابزار (45 عبارت) و فرم کوتاه 36 نشان داد. نتایج حاصل از بررسی پایایی ابزار، ضریب آلفای کرونباخ از 88/0 تا 93/0 برای عوامل و 95/0 برای کل ابزار و ضریب پایایی آزمون مجدد 86/0 تا 90/0 برای عوامل و 92/0 برای کل ابزار اندازه‌گیری کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت (45 عبارت) نشان داد. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این پژوهش، ابزار اندازه‌گیری کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت که در این پژوهش با 45 عبارت و یک عبارت کلی درباره کیفیت زندگی در مقیاس پنج درجه‌ای لیکرت طراحی شد، دارای اعتبار و پایایی جهت اندازه‌گیری کیفیت زندگی مددجویان مبتلا به دیابت است.